T.S. Eliot voor onze tijd

The Eagle soars in the summit of Heaven,
The Hunter with his dogs pursues his circuit.
O perpetual revolution of configured stars,
O perpetual recurrence of determined seasons,
O world of spring and autumn, birth and dying
The endless cycle of idea and action,
Endless invention, endless experiment,
Brings knowledge of motion, but not of stillness;
Knowledge of speech, but not of silence;
Knowledge of words, and ignorance of the Word.
All our knowledge brings us nearer to our ignorance,
All our ignorance brings us nearer to death,
But nearness to death no nearer to GOD.
Where is the Life we have lost in living?
Where is the wisdom we have lost in knowledge?
Where is the knowledge we have lost in information?
The cycles of Heaven in twenty centuries
Bring us farther from GOD and nearer to the Dust.

T. S. Eliot (1888-1965),
Eerste strofe uit Choruses from 'the Rock', 1934

Filmtip: The Diving Bell and the Butterfly

Vrijdag 15 januari 2009 van 22:50 tot 0:40 uur op Nederland 2. Bekroonde film van Julian Schnabel uit 2007. Naar de autobiografie, Le Scaphandre et le Papillon, van Jean-Dominique Bauby, hoofdredacteur van modeblad Elle, die door een beroerte volledig verlamd raakte en enkel nog zijn linkeroog kon bewegen.

Martin Tsai: Instead, there are a few genuine moments in "Diving Bell," as when the bedridden author recognizes how he has hurt the people who have dutifully remained by his side. His realization wasn't a comment on his anguished existence, but on the magnitude of humanity and compassion all around him, and though it probably won't win any Oscars, it inspires and uplifts in an unexpected way that makes viewers believe that joie de vivre is less a cliché than something too often taken for granted.

Meer info hier.

Chateaubriand - De melancholie van het graf

Nu bij De Slegte van € 14 voor € 4,50. Vertaalde fragmenten uit Le Génie du Christianisme (1802) van René de Chateaubriand. De selectie en het uitgebreide nawoord zijn van Martin Ros.

Uitgeverij Aspekt: De Franse historicus Chateaubriand is de historicus van het christendom. In zijn monumentale boek Le Génie du christianisme uit 1802 geeft hij zijn meeslepende bespiegeling van de invloed van het christendom op de wereldgeschiedenis. Een van de mooiste passages uit het werk gaat over de melancholie van het graf. Chateaubriand-kenner en bewonderaar Martin Ros koos de belangrijkste fragmenten uit het werk van de Franse meester en verzorgde een uitgebreide inleiding. Dit levert een schitterend boek op: 'Het heiligdom verzinkt, gelijk het hol der oude Sibylle, en terwijl het metaal zich boven onze hoofden met gedruis laat horen, nemen de onderaardse gewelven des doods, onder onze voeten, diep stilzwijgen in acht.'

Roger Scruton over Schoonheid

Nieuw Amsterdam: Van landschappen tot lichamen en van symfonieën tot de sterrenhemel, schoonheid heeft de mens altijd aangetrokken en in verwarring gebracht. Volgens Plato is schoonheid de stimulans voor het verlangen naar een hogere wereld. Schoonheid kan echter ook gevaarlijk zijn, zoals de schoonheid van Carmen, verontrustend zoals de schoonheid van Michelangelo's David of zelfs immoreel wanneer Salomé in het gelijknamige muziekdrama van Richard Strauss de levenloze mond van Johannes de Doper kust.

Maar wat verstaan we precies onder 'schoonheid', en welke plaats zou ze in ons leven moeten innemen? In dit levendige en prikkelende boek betoogt Roger Scruton dat schoonheid in alle opzichten net zo belangrijk is als Plato dacht, en in geen geval mag worden afgedaan als slechts een subjectief gevoel. Integendeel, schoonheid is fundamenteel voor een goed leven en zonder een gemeenschappelijke waardering van schoonheid zal onze wereld ophouden een thuis te zijn voor de menselijke soort.

Filmtip: The Chronicles of Naria: The Lion, the Witch and the Wardrobe

Donderdag 24 december 2009 van 15:15 tot 17:25 uur op BBC 1. Film van Andrew Adamson uit 2005 naar het verhaalvan C.S. Lewis.

Jeffrey Overstreet: Lewis described a story’s sequence of events as “a net whereby to catch something else.” While Aslan’s intimidating power and glory has escaped them, the filmmakers have “caught” the essence of The Lion, The Witch and The Wardrobe. And they’ve blessed the holiday season with a first-class family film that will stand tall after Lewis’s detractors have spent their feeble arrows. (Philip Pullman’s criticisms are shown up as more and more ridiculous as time goes on.)

With its story of a savior who suffered the consequences for others’ sins, and whose power proved greater even than death, this meaningful myth reflects rays of hope into a culture paralyzed by the chill of unbelief, where many really would prefer a winter without a Christmas. Those who respond to the movie’s roar by running to Lewis’s book will find Deeper Magic in its pages. Meeting them there, Lewis himself will lead them “further up, further in.”

Meer info hier

Filmtip: Babettes gæstebud

Woensdag 23 december 2009 van 21:25 tot 23:05 uur op Ketnet & Canvas (VRT 2). Deense film uit 1987 van Gabriel Axel met Stéphane Audran naar het boekvan Isak Dinesen (Karen Blixen, Out of Africa).

Jeffrey Overstreet: Babette is quietly fighting the Gnostic lie that the spiritual life is separate from physical experience. She is revealing the glory of God to them through food. She shows them that food, like all of God’s great gifts, is meant to be celebrated and shared with vigor, reverence, and gratitude. It might even have the power to make friends out of enemies.

Bewegende beelden en commentaar van A.O. Scott (New York Times).



Meer info hier.

Gesprek met René Girard

Peter Robinson (Hoover Institution) spreekt met René Girard over verlangen, het zondebokmechanisme, The Golden Bough (The Scapegoat) van J.G. Frazer, mythologie en Christus, de moderne wereld.

Interview met Désanne van Brederode over roman Door mijn schuld

Wim Brands (VPRO Boeken) interviewt Désanne van Brederode over haar roman Door mijn schuld.

Anton de Wit over Door mijn schuld: Een ontluisterende fenomenologie van de vervlakking, zo kun je Door mijn schuld, zo niet het hele oeuvre van Désanne van Brederode, best noemen. Met fijne kwast schildert zij vormen van arrogantie en vooringenomenheid in alle kleurschakeringen. Inclusief het diepe zwart van de weigering om de blik te richten op iets dat ons verheffen kan. Dat is een schuld — in die subtiele zin van het woord, ergens tussen religieuze zonde en juridische misdaad in — die onze hele tijd te dragen heeft.

Kunt u de uitzending hierboven niet bekijken? Klik dan hier.

Marc Chavannes - Niemand regeert

Boeken: De Nederlandse overheid is als een broodje zacht open asfaltbeton. Twee identieke zachte happen met een toegankelijk lijkende harde laag ertussen.’ Dat ontdekte Marc Chavannes na zijn terugkeer uit Frankrijk en Amerika.
Nederland heeft zich bekeerd tot een ingrijpend marktdenken, zónder helder idee over wat we van de overheid blijven verwachten. Vaak omdat ‘het moest’ van Europa. Meestal was het een welkome (schijn-)bezuiniging.
De vermarkting van het openbaar bestuur heeft geleid tot privatisering van de politiek. Het onderscheid tussen publieke en private taken is zoek. Het call center van de belastingdienst is niet behulpzamer dan dat van kabel of bank.
Chavannes verbaast zich over de eindeloze besluitvaardigheid rond rekeningrijden, de verloren beroepseer en de provinciale dans om de energiemiljarden. Over het blind vertrouwen in de maakbaarheid van de samenleving en de alkunde van computersystemen.
Als correspondent in eigen land beschrijft hij hoe Nederland zichzelf bestuurt: met een mengsel van grootspraak en uitstel-als-oplossing. Beide zorgen voor voldongen feiten. Niemand heeft het hier ooit gedaan. Niemand regeert.
Een boek voor iedereen die wil weten hoe Nederland ervoor staat na Paars, Pim en de ontploffing van het zelfbedieningskapitalisme. Een boek over de verpulvering van democratische politiek. Een pleidooi voor doe-het-zelf-democratie.

Filmtip: Alive

Vrijdag 16 oktober 2009 van 23:45 tot 2:10 uur op SBS 6. Verfilming uit 1993 van een waargebeurd verhaal door Frank Marshall. Piers Paul Read schreef het boek.



Meer info hier (IMDB)

Piers Paul Read

Clive James interviewt Piers Paul Read over zijn schrijverschap. Read's bekendste boek is Alive. Zijn meest recente is Death of a Pope. Een selectie uit zijn werk vind je hieronder.
Het interview downloaden kan hier.

Drinklied voor de herfst

Alles moet weer worden zoals vroeger.
Er is geen God meer, bijvoorbeeld.
Ja, toen we Indië nog hadden,
en een dubbeltje nog een dubbeltje was!
Maar dat bestaat niet meer.
Was er maar iemand die me uit allerlei sprookjesboeken voorlas.

Gerard Reve, 'Nader Tot U', 1966.

Filmtip: Les amours d'Astrée et de Céladon [2007]

Donderdag 10 september 2009 van 21:00 tot 22:50 uur op TV5 Monde Europe. Film van Eric Rohmer naar de herdersroman L'Astrée van Honoré d'Urfé.

S. James Snyder: At the core of "Astrea and Celadon" are questions of loyalty and fidelity. Where a typical modern romance would send Celadon running back into the arms of a concerned Astrea, Mr. Rohmer twists the concepts of forgiveness and honor until they are barely discernible. Despite surviving the river with his love intact, Celadon is unswerving in his commitment never to pursue Astrea again. Is it honorable to keep such a promise? Is it mere egoism and stubbornness? Meanwhile, back upstream, a distraught Astrea prays for her lover's return.

Eric Rohmer werd door het departement van de Loire voor de rechter gedaagd, omdat aan het begin van de film werd vermeld dat „helaas niet kon worden opgenomen op de plaats waar de auteur het verhaal had gesitueerd, aangezien de vlakte van Forez tegenwoordig ontsierd wordt door verstedelijking, wegverbreding, het vernauwen van rivieren en het planten van naaldbossen”. Daarom, zei Rohmer, is uitgeweken naar andere streken in Frankrijk, „waar de wilde poëzie in het landschap bewaard gebleven is” (NRC Handelsblad). Het kwam niet tot een veroordeling.

Meer info hier

Filmtip: The Quiet American [2002]

Woensdag 9 september 2009 van 23:45 tot 01:12 uur op BBC 1. Verfilming van het gelijknamige boek van Graham Greene.

BrothersJudd.com: The prescient pessimism that pervades this book is it's most interesting feature. Greene, writing well before we really got involved, seemed to sense that Vietnam was a tar baby that we idealistic Americans would not be able to resist embracing. Pyle's bloody blundering seems to presage the well-intended but disastrous mess that we would make of the entire country in the decades to come. One wishes that men like Robert McNamara and the Kennedys had paid attention to this literate warning.

Meer info hier

Filmtip: About a boy [2002]

Vrijdag 28 augustus 2009 van 20:30 tot 22:30 uur op RTL 4.

Bureau voor film en uitzendingen van de bisschoppenconferentie van de Verenigde Staten: Offbeat comedy-drama about a shallow, feckless thirtysomething Londoner (Hugh Grant) who scams his way into dates with single moms by pretending to have a son, but through his liaisons he meets an odd 12-year-old boy who helps him find true meaning in his life. Based on the book by Nick Hornby, directors Chris and Paul Weitz deftly combine humor and pathos in a film that pulls on the heartstrings without pouring on the syrup.

Meer info hier

Liefde of strijdbaarheid?

Inderdaad, de strijdbaarheid kan het tegendeel van liefde zijn, maar .... eveneens datgene, wat men heden zoo gaarne en argeloos "liefde" noemt. Men kan God in stilte willen dienen, omdat men bevreesd werd openlijk voor Hem te strijden. Hier is die schijnbare plichtsvervulling essentieel een plichtsverzuim, en de liefde tot God essentieel een wantrouwen van God. Men meene niet, dat het geval denkbeeldig of uitzonderlijk is, dat de rechtvaardige een veilig heenkomen zoekt naar het nederigste werk omdat hij den strijd (die zich allereerst bínnen de Kerk voltrekt) niet meer aandurft. Het is schering en inslag. Hoe weinig rechtvaardigen kon Catharina van Siëna tot den beslissende strijd bewegen. Het is de eenzaamheid van alle heiligen. Als de strijd het beslissend stadium nadert zijn de rechtvaardigen verdwenen, - precies zoo als de Apostelen. De rechtvaardige bekent zichzelf soms wel dat zijn vaarwel aan den strijd vrees en onzekerheid is geweest, maar hij hoopt dan op den moed van een vólgend geslacht. Misschien duurt dit hópen, deze tragiek der rechtvaardigen en deze eenzaamheid der heiligen, nu al twintig eeuwen.

Fragment uit Verworpen Christendom (1938) van Henri Bruning.

Over don Camillo en Peppone of over deze tijd

Don Camillo is nog altijd actueel. Of het nu gaat om de gemeente Tilburg & pastoor Schilder of www.katholieknederland.nl & Peter van Zoest / Observatrix.

Avondschool

...

In de lege kerk, welke slechts door de twee kaarsen van het altaar verlicht werd, stond don Camillo met de Christus van het kruisbeeld te praten.
'Het is zeker niet om uw werk te willen bekritiseren,' merkte hij op, 'maar ik zou niet toegelaten hebben, dat Peppone burgemeester werd met een gemeenteraad, waarvan er maar twee behoorlijk lezen en schrijven kunnen.'
'De cultuur doet er niets toe, don Camillo,' antwoorde Christus glimlachend. 'Waar het op aankomst, zijn de denkbeelden. Mooie redevoeringen halen niets uit, als er onder de mooie woorden geen praktische denkbeelden schuilen. Voor wij deze mensen veroordelen, moeten wij hen gelegenheid geven te laten zien, wat ze kunnen.' 'Zeer juist,' gaf don Camillo toe. 'Ik heb dat enkel maar gezegd omdat, als de lijst van de advocaat de meerderheid gehaald had, we er zeker van konden zijn, dat de toren gerepareerd werd. In ieder geval krijgen we, al valt de toren ook in, een prachtig volkshuis in het dorp, met balzalen, buffetten, speel- en sportzaal, toneelzaal voor variété...'
'En ijzeren kooien om er zulke giftige slangen in te zetten als don Camillo', besloot Christus.
Don Camillo boog het hoofd. Het speet hem, dat hij zich van een zo kwaadaardige kant had laten zien.
'U beoordeelt me verkeerd,' zei hij. 'U weet, dat die dingen me geen steek kunnen schelen. Ze zijn me zelfs geen sigaar waard. Kijk, dit is de enige sigaar, die ik nog heb, en zie nu eens, wat ik er mee doe.'
Hij haalde een sigaar uit zijn zak en brak die stuk tussen zijn reusachtige handen.
'Prachtig,' zei Christus. 'Bravo, don Camillo. Aanvaard het, als je penitentie. Maar laat me nu zien, dat je ook de resten van die sigaar weggooit, want jij bent in staat om die in je zak te doen en dan in je pijp op te roken.'
'Maar we zijn in de kerk,' protesteerde don Camillo.
'Laat je dat niet hinderen, don Camillo. Gooi de tabak in die hoek daar.'
Don Camillo deed het, terwijl Christus tevreden en voldaan toekeek. Toen werd er op de deur van de sacristie geklopt en kwam Peppone binnen.
'Goedenavond, meneer de Burgemeester,' riep don Camillo heel onderdanig.
'Luister,' zei Peppone. 'Wanneer een Christen in twijfel verkeert over iets wat hij gedaan heeft, en hij komt naar u toe om het te vertellen en u ziet, dat hij fouten begaan heeft, wilt u hem die dan zeggen of laat u dat onverschillig?'
Don Camillo werd boos.
'Hoe durf jij de zielzorg van een priester in twijfel te trekken? De eerste plicht van een priester is om duidelijk alle fouten in het licht te stellen, welke de penitent heeft begaan!'
'Goed!' riep Peppone uit. 'Is u bereid om mijn biecht te horen?'
'Ik ben bereid.'
Peppone haalde een schrift uit zijn zak en begon voor te lezen:
'Burgers, terwijl wij met vreugde de beslissende overwinning van onze partij begroeten...'
Don Camillo legde hem met een beslist gebaar het zwijgen op en ging voor het altaar neerknielen.
'Jesus,' fluisterde hij, 'ik sta niet langer voor mijn daden in!'
'Ik ook niet,' antwoordde Christus. 'Peppone heeft jou overtroefd en je moet hem eerlijk op zijn fouten wijzen en handelen zoals je plicht is.'
'Jesus,' drong don Camillo aan, 'geeft U er zich wel rekenschap van, dat U me voor de communistische propagandadienst laat werken?'
'Je werkt voor de grammatica, de syntaxis en de orthografie, welke dingen niets duivels of sektarisch hebben.'
Don Camillo zette zijn bril op, wees de fouten aan en bracht orde in de verwarde zinnen van de redevoering, welke Peppone de volgende dag moest houden. Toen las Peppone alles nog eens met een ernstig gezicht over.
'Goed,' prees hij. 'Maar het enige, wat ik niet begrijp, is dit: Waar ik zeg: "Het is onze bedoeling om het schoolgebouw te doen uitbreiden en de brug over de Fossalto te herstellen," corrigeert u: "Het is onze bedoeling om het schoolgebouw te doen uitbreiden, de kerktoren te restaureren en de brug over de Fossalto te herstellen." Waarom?'
'Een kwestie van zinsbouw,' merkte don Camillo ernstig op.
'Wat is u toch gelukkig, dat u Latijn gestudeerd heeft en alle fijnheden van de taal kent,' zuchtte Peppone. 'En,' voegde hij er aan toe, 'nu is mij dus ook de hoop vervlogen, dat de kerktoren nog eens boven uw hoofd zou instorten.'
Don Camillo breidde de armen uit.
'We moeten ons allen buigen voor de wil van God.'
Toen hij terugkwam, nadat hij Peppone tot aan de deur gebracht had, ging hij Christus zijn groet brengen.
'Bravo, don Camillo, 'zei Christus hem met een glimlach. 'Ik heb je verkeerd beoordeeld en het spijt me, dat je je laatste sigaar stuk gebroken hebt. Dat was een penitentie, die je niet verdiend had. Maar laten we eerlijk zijn: het is toch wel heel erg, dat Peppone je voor al je moeite nog niet eens een sigaar heeft gegeven!'
'Wel komaan dan!' zuchtte don Camillo, haalde een sigaar uit zijn zak en maakte aanstalten om ook die stuk te knijpen.
'Nee, don Camillo,' zei Christus glimlachend. 'Ga en rook hem in vrede. Je hebt hem verdiend.'
'Maar...'
'Nee, don Camillo, je hebt hem niet gestolen. Peppone had twee sigaren in zijn zak. Peppone is communist. Door er hem handig een te ontfutselen heb je niets anders gedaan dan je deel te nemen.'
'Niemand, die zo goed op de hoogte is van die dingen, als U,' riep don Camillo met diep respect uit.

Fragment uit Don Camillo en de kleine wereld van Giovannino Guareshi in de vertaling van Frans van Oldenburg Ermke.

Jozef Alberdingk Thijm (1820-1889)

Schrijver en handelaar, geboren en overleden te Amsterdam. Ter gelegenheid van zijn 189ste geboortedag op 8 juli jongstleden, het volgende fragment.

Afscheidsgroet aan de Vlaamsche Broeders

...

En thands - verneemt ons woord in deze plechtige ure,
God ziet met welk een kracht 't hier in mijn binnenst brandt,
Wat ooit ook Martelaar der goede zaak verdure -
Wij blijven trouw aan God, de Taal en Nederland.
Wij zullen neven u, wij zullen met u werken:
Dat niet der vaadren schim de hoon zij toegebracht
Te zien, hoe 't bastertkroost met uitgespreide vlerken
De panden laf ontvlucht van 't wakker voorgeslacht.

Alexander Solzjenitsyn

Russische schrijver geboren te Kislovodsk op 11 december 1918. Gestorven een jaar geleden te Moskou (3 augustus 2008).

Een woord van waarheid

(...)

Ze zullen ons vragen wat de literatuur vermag tegen de genadeloze aanval van openlijk geweld. Maar laten we niet vergeten dat het geweld niet alléén voorkomt en ook niet alléén kan voorkomen: de leugen is zijn onvermijdelijke bondgenoot. Tussen hen bestaat een zeer intieme, natuurlijke en diepe band; het geweld kan zich alleen met de leugen maskeren en de leugen kan zich alleen handhaven met geweld. Iedereen, die eens het geweld heeft uitgeroepen tot zijn methode, moet onverbiddelijk de leugen tot zijn principe kiezen. Bij zijn geboorte handelt het geweld openlijk en is zelfs trots op zichzelf.
Maar nauwelijks heeft het zich genesteld en versterkt, of het voelt de lucht rondom zich al ijler worden en kan zijn bestaan alleen nog rekken door zich te hullen in een waas van leugens, door zich te verschuilen achter zoetgevooisde retoriek. Het geweld grijpt je niet noodzakelijk en niet altijd meteen naar de keel om je te wurgen. Het gebeurt vaker, dat het alleen van zijn onderdanen eist, dat ze trouw zweren aan de leugen, medeplichtig worden aan de leugen.
En de simpele stap van een eenvoudig, moedig mens is niet deel te nemen aan de leugen, geen leugenachtige handelingen te ondersteunen. Laat de leugen in de wereld komen, laat ze zelfs over de wereld heersen, maar niet dank zij mij. Voor kunstenaars en schrijvers is het echter mogelijk meer te doen: zij kunnen de leugen overwinnen. In het gevecht met de leugen heeft de kunst altijd overwonnen en zal ze altijd overwinnen! En haar overwinning zal voor iedereen duidelijk en onweerlegbaar zijn! De leugen kan het tegen veel in de wereld opnemen, maar niet tegen de kunst.
En zodra de leugen verjaagd zal zijn zal de naaktheid van het geweld zich in al haar weerzinwekkendheid onthullen en dan zal het geweld, seniel geworden, omlaag storten.
Dat is de reden, vrienden, waarom ik denk dat wij in staat zijn de wereld op dit withete uur te helpen. We moeten geen excuses zoeken in het feit dat we ongewapend zijn, we moeten ons niet overgeven aan een zorgeloos leven, we moeten ten strijde trekken.
Spreekwoorden over de waarheid zijn geliefd in Rusland. Ze geven op een bezonken en soms zeer trefzekere manier uiting aan de niet onbelangrijke, harde ervaring van het volk:

Een woord van waarheid zal zwaarder wegen dan de hele wereld.

Op een dergelijke denkbeeldig-fantastische inbreuk op de wet van het behoud van massa en energie zijn mijn eigen activiteiten en mijn oproep tot de schrijvers van de wereld gebaseerd.

Slot van de niet uitgesproken rede van Alexander Solzjenitsyn geschreven ter gelegenheid van de toekenning van de Nobelprijs voor letterkunde 1970

Jolande Withuis over Pim Boellaard

Boeken op TV: Sociologe Jolande Withuis schreef een boek over Pim Boellaard (1903-2001).

"Pim Boellaard was een held – een verzetsheld, maar ook een held in de wijze waarop hij zijn jaren in de zwaarste concentratiekampen doorstond" zegt mevrouw Withuis over de man die bij de staf van prins Bernhard hoorde maar ook bewondering afdwong bij zijn communistische medegevangenen.

Jolande Withuis is als sociologe verbonden aan het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie. Ze schrijft regelmatig artikelen voor NRC Handelsblad en Opzij. Van haar verscheen onder meer 'Erkenning. Van oorlogstrauma naar klaagcultuur' (2002), 'Na het kamp. Vriendschap en politieke strijd' (2005) en 'De vrouw als mens' (2007). Voor dit laatste boek ontving zij in 2006 de NWO Eurekaprijs voor het beste wetenschappelijke boek voor een groot publiek. In 2008 publiceerde zij 'Weest manlijk, zijt sterk. Pim Boellaard(1903-2001) Het leven van een verzetsheld'.

Bekijk de uitzending hieronder (duur 25 minuten).



Kunt u de uitzending niet bekijken? Klik dan hier.